Filozofia kultury Augusta Cieszkowskiego
Producent:
Filozofia kultury Augusta Cieszkowskiego Wiesława Sajdek Wstęp. Filozofia kultury jako rozwoju człowieczeństwa.
August Cieszkowski i jego Ojcze nasz
I. Na początku pierwszego rozdziału książki Kazimierza Kowalskiego pod tytułem
Filozofia Augusta hr. Cieszkowskiego w świetle zasad filozofii św. Tomasza z Akwinu,
wydanej nieco mniej niż sto lat temu, możemy przeczytać:
Nie ma w Polsce człowieka wykształconego, który by nie znał osoby i zasług hr. Augusta
Cieszkowskiego, gdyż szlachetna osobistość i wielkie zasługi myśliciela z Wierzenicy niepoślednie
mu wyrobiły miejsce w dziejach niewoli narodu naszego. Mniej liczni zapewne
będą ci, którzy zdają sobie sprawę z charakteru i wartości rozumowej systemu filozoficznego
tegoż myśliciela1.
Bardzo wiele się od tej pory zmieniło. Nie tylko nieporównanie wzrosło zastosowanie
techniki w przemyśle, nauce oraz życiu codziennym, lecz także - niestety -
obniżył się poziom ogólnego wykształcenia humanistycznego w porównaniu
z okresem sprzed obu wojen światowych. Poziom ten podupadł jeszcze bardziej
po drugiej wojnie światowej, co daje się zauważyć między innymi w rozumieniu
tego, czym jest i ku czemu powinno się rozwijać człowieczeństwo. Nie oceniam
tutaj humanistyki uniwersyteckiej, ze względu na jej zróżnicowanie, lecz wyobrażenia
na ten temat przeciętnego przedstawiciela kultury europejskiej lub amerykańskiej,
lub jeszcze jakiejś innej - czy też po prostu człowieka kulturalnego.
Niezależnie od tego humanistyka uniwersytecka ma także swój udział w kształtowaniu
się ogólnych wyobrażeń związanych z rozumieniem człowieczeństwa.
Jeśli zaś chodzi o znajomość w dzisiejszej Polsce zasług oraz dorobku filozoficznego
Augusta Cieszkowskiego (1814-1894), to jest ona nie tyle niewystarczająca,
ile po prostu mizerna2. Dotyczy to także jego dorobku w innych niż filozofia
dziedzinach, chociaż dogłębna znajomość filozofii zawsze pozostaje wyzwaniem,
niezależnie od epoki.
Na początku artykułu pod tytułem Recepcja historiozofii Augusta Cieszkowskiego
w Chińskiej Republice Ludowej, napisanego przez współczesnego sinologa
Dawida Rogacza, znalazły się takie oto spostrzeżenia:
Wizerunek polskiej filozofii dziewiętnastowiecznej jako antykwarycznej i nieatrakcyjnej dla
zagranicznego badacza jest niemal powszechny, także w przypadku filozofii historii Augusta
Cieszkowskiego. (...) Myśl Cieszkowskiego, a zwłaszcza jego historiozofia, stanowi jednak
1 Kazimierz Kowalski, Filozofia Augusta hr. Cieszkowskiego w świetle zasad filozofii św. Tomasza
z Akwinu: studjum porównawcze, Nakład Księgarni św. Wojciecha, Poznań-Warszawa-Wilno-
Lublin 1929, s. 5. Autor książki był profesorem Seminarium Duchownego w Gnieźnie.
2 Poza wąskim gronem filozofów osoba oraz dorobek Augusta Cieszkowskiego stały się przedmiotem
zainteresowania, studiów oraz popularyzacji w Wielkopolsce (Poznań, Wierzenica,
Wierzonka), a także w miejscowości Siennica Różana, w powiecie krasnostawskim, gdzie znajduje
się Zespół Szkół Rolniczych im. Augusta Cieszkowskiego.
8 WSTĘP
przedmiot coraz bardziej ożywionych debat w Chinach. Oczywiście, recepcja filozofii Cieszkowskiego
w Chińskiej Republice Ludowej była, jest i zapewne długo pozostanie recepcją
związków jego myśli z filozofią Marksa3.
Pod koniec artykułu autor zauważa jednak, że filozofię czynu Cieszkowskiego być
może w przyszłości w Chinach studiować się będzie także w reaktywowanym
ujęciu neokonfucjańskim4. Sprzyjać temu może trudne do przecenienia akcentowanie
relacji ojcowskiej w myśli Cieszkowskiego.
Można zaryzykować pewne uogólnienie dotyczące zainteresowań filozoficznych,
które w wieku XIX ewoluowały w Europie od filozofii człowieka ku
filozofii kultury. Ta zmiana wiąże się z nastawieniem na badania poszczególnych
kultur, z pominięciem klasycznych europejskich koncepcji filozoficznych,
zwłaszcza tych, które traktowały człowieka jako mikrokosmos. Kiedy w tytule
wymieniona została filozofia kultury, to nie chodzi tutaj o jakąś wybraną kulturę,
związaną z historią tego lub innego narodu czy społeczności, lecz po prostu
o kulturę stworzoną przez człowieka, niezależnie od miejsca, w którym żyje,
a nawet od stopnia, w jakim realizuje najważniejsze ludzkie wartości, a więc
miłość, dobroć, uczciwość, solidarność itd. Jeśli jest człowiekiem, to z pewnością
w jakimś stopniu żyje zgodnie z nimi. Człowieczeństwo wydaje się przy
tym równie uniwersalną kategorią filozoficzną, niezależnie od tego, że wiele
treści zawartych w tym pojęciu można odnaleźć w łacińskiej humanitas. W innych
częściach świata oraz w innych kulturach także funkcjonują analogiczne
pojęcia, wypełnione podobnymi treściami, i jest to obecnie wiedza powszechnie
dostępna.
Wracając do tematu tej książki, jej przedmiotem będzie pokazanie w tej perspektywie
refleksji mądrościowej Augusta Cieszkowskiego - nie tylko odnoszącej
się do rozwoju człowieczeństwa w dziejach w sensie filozoficznym, ogólnym,
lecz także pod kątem licznych odniesień do kultury polskiej. Przy tej okazji można
będzie przekonać się o tym, że kultura polska posiada wyraźne wątki dotyczące
filozofii
Sklep: gandalf.com.pl
Cena:
45.97
38.62
Przejdź do sklepu