W poszukiwaniu symboliki Długoszowych Roczników...
Producent: Studio M
W poszukiwaniu symboliki Długoszowych Roczników... Barbara Kowalska WSTĘP
Władysław Seńko, charakteryzując średniowieczny sposób myślenia,
pisał, że jego podstawowym trzonem było ,,przeświadczenie
o mistycznym i sakralnym charakterze ukrytego świata i o symbolicznym
znaczeniu obecnej doczesności1. Trudno nie zgodzić się z tym zdaniem,
mając na względzie słowa żyjącego w IX wieku teologa Jana Szkota
Eriugeny: ,,[...] nie ma nic w widzialnym, materialnym świecie, co nie
oznaczałoby czegoś w niematerialnym i intelligibilnym świecie2. W wyobrażeniach
ludzi epoki zespolone ze sobą światy - ukryty i realny - łączyła
więc jakaś wyższa więź, którą trudno było jednoznacznie określić
słowami. Trudność ta wymuszała na uczestnikach dziejowych zdarzeń
myślenie symboliczne, które - w opinii uczonych - towarzyszyło ludzkości
poprzez dzieje3. Operowały nim także społeczeństwa średniowiecza,
ceniąc sobie symboliczne wartości rzeczy4.
Dziejopisarstwo Jana Długosza, ojca historiografii polskiej, fascynuje
od lat, zwłaszcza historyków. Dla nich jest skarbnicą wiedzy i podstawą
badawczych peregrynacji5, które mają dać odpowiedź na pytanie, jak
rzeczywiście było. Droga to niekiedy żmudna, albowiem nakazuje przyjrzeć
się Długoszowym myślom wyrażonym wprost bądź rozszyfrować
treści ukryte w językowym kodzie. Próbę jej owocnego przebycia podejmowały
pokolenia historyków świadomych konieczności odkrywania
metaforycznych znaczeń zawartych w dziełach epoki, bez czego nie sposób
poznać jej samej6. Niniejsze rozważania nad symboliką w kronikarskim
dziele Jana Długosza, Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, stanowią
próbę podsumowania i uzupełnienia dotychczasowych dokonań
w tym zakresie. Opierać się zatem będą na ponadczasowej metodologicznej
wskazówce św. Augustyna, czyli ,,na wynajdywaniu tego, co trzeba
dokładnie zrozumieć, i przedstawieniu tego, co zostało zrozumiane7.
Symbolika, czyli część świata przedstawionego w dziele literackim
w sposób niejednoznaczny, często zagadkowy, a niekiedy mocno indywidualny,
jest sferą głęboko ukrytych treści8. Natura symboli sprawia, że
są one ciekawe dla odbiorcy i dają wiele możliwości widzenia, typowania
i interpretacji9. Taka sytuacja nie jest dla tropiciela Długoszowych
symboli komfortowa, zawsze bowiem może się on spotkać z zarzutem
nietrafności wyborów, sądów i niejednoznacznych analiz. Taka sytuacja
jest jednak typowa dla podjętej tematyki, gdyż tłumaczenie symbolicznych
obrazów na język konkretów często bywa wielowątkowe, a niekiedy
staje się wręcz niemożliwe10. Każda epoka, tworząc swój system znastoriograficzne
i jedno z największych w perspektywie średniowiecza europejskiego;
M. Cetwiński, Biskup, róże i śmierć (ze studiów nad katalogami biskupów wrocławskich), [w:]
Tekst źródła. Krytyka. Interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, s. 96: ,,Największy historyk
polskiego średniowiecza - jak nie bez racji się go określa (chodzi o Jana Długosza
- B.K.); J. Dobosz, Początki państwa i Kościoła polskiego w przekazie Roczników Jana Długosza,
ZD 2010, nr 9, s. 94: ,,A błędy w chronologii, nadinterpretacje, opuszczenia czy amplifikacje
Długoszowe - no cóż, dzisiejszy mediewista raczej nie powinien na to narzekać,
przecież dają mu one podstawy do ciągle nowych dociekań krytycznoâerudycyjnych,
nowych interpretacji i następnych przyczynków, artykułów i książek.
6 Zob. H. Samsonowicz, Historia polskiego średniowiecza widziana poprzez symbole, [w:] Literatura, stworzyła także systemy ich postrzegania i rozumienia. Odczytywaniu
zakotwiczonych w określonym kontekście kulturowym symbolicznych
przekazów nie może więc towarzyszyć dowolność12. Tylko głęboka
znajomość tych kontekstów, dająca wyobrażenie o sposobach myślenia
ludzi dawnych czasów, a zwłaszcza o ich strategiach komunikacyjnych,
pozwoli w sposób jak najbardziej rzetelny poznać towarzyszące
ich życiu symbole13. Nie bez znaczenia w procesie poznawczym jest także
kontekst gatunkowy14, czyli w przypadku Annales... narracyjna forma kronikarska
determinująca w dużym stopniu ukryte w niej symboliczne sensy.
Celem pracy jest ukazanie Długoszowego świata symboli, a więc odkrycie
metaforycznych sposobów myślenia kronikarza. W związku
z podjętą tematyką pojawią się konkretne zagadnienia i pytania badawcze.
Obok wytypowania symboli i określenia ich miejsca w myślach autora
i zbiorowej wyobraźni15 pytać będę o ich genezę, funkcje, znaczenie,
sposoby prezentacji i rozumienia, celowość przywoływania, a także
o przyczynę ich uniwersalności i trwałości. Zastanawiać się także będę
11 O różnicy między znakiem i symbolem zob. H. Samsonowicz, Historia polskiego średniowiecza...,
s. 7; R. Barthes, Mit i znak. Eseje, wybór i słowo wstępne J. Błoński, tłum.
W. Błońska, Warszawa 1970, s. 266 i n.; T. Todorov, Znak i symbol, [w:] Symbole i symbolika,
wybrał i wstępem opatrzył M. Głowiński, tłum. G. Borkowska, K. Falicka, M.B. Fedewicz
i in., Warszawa 1990, s. 34 i n. (dalej: Symbole i symbolika); W.W. Szetelnicki, Personifikacja
duszy
Sklep: gandalf.com.pl
Cena:
42.67
35.85
Przejdź do sklepu